27. Əvvəla ərəb/fars sözləri bizdə çoxdur, türk dilindən söz keçsin bizə və s və s deyənlərin bir çoxu bilmir ki, türk dili də ərəb/fars/yunan/ fransız/ Avropa sözləri ilə doludur. Bir yerdə gördüyüm qədəri ilə 14.000 alınma söz var imiş. Dəqiq bilmirəm. Bir çoxunuzun işlətdiyi, bizdə yoxdur deyib, ayıb gördüyü "zaten" sözü, fars sözüdür. Komik sözü fransız/latın, Şapsal yunan və ya adabter/zaryadka sözünü bəyənməyib, xarici sözdür deyib, türklerin "şarj/şarj etmek" sözlərini işlədənlər, (ki, adabter/zaryadka sözlərinin qarşılığı yükləmə/yükləyici olaraq müəyyən edilib) nə isə, bilmirlər ki, şarj sözü fransız sözüdür. Yəni, türk dilindən türk sözü alırıq, azərbaycan dilində ərəb sözü elə belə, deyənlər, dilimizə fransız, yunan, avropa sözləri soxurlar. 1)
2) bir dildə nə qədər söz olur,olsun insan gündəlik həyat zamanı müəyyən sözlərdən istifadə edir. Yəni türk dilinin lüğətində bizdən daha çox söz olsa da, bizim dil onların dilindən əksik qalmır. Mən heç vaxt öz fikrimi ifadə etməkdə əziyyət çəkməmişəm. Nə də ki, türk sözlərindən istifadə etmirəm, azərbaycanlıların istifadə etdiyi kimi. 3) günlük həyat zamanı istifadə olunan bəzi söz və feiller var ki, bizdə onun iki qarşılığı olur. Məsələn: anlamak- başa düşmək, anlamaq. Düşünmek- düşünmək, fikirləşmək. Kullanmak-istifadə etmək, işlətmək. Kayb etmek (oyunu) uduzmaq, məğlub olmaq,(bir şeyi) itirmək, kayb olmak- azmaq, itmək. Kazanmak (pul) qazanmaq, kazanmak (oyunu) udmaq, qalib olmaq. Yardım etmek -yardım etmək (eləmək/göstərmək), kömək eləmək. Güvenmek- güvənmək, arxayın olmaq. Məsələn türklərdə də arxayın olmaq yoxdur! 4) Azərbaycan Dilinin izahlı Lüğətində (1960-87) 43.200 baş söz var idi, türkcə sözlükdə isə 26.000 baş söz (1980) qeydə alınıb. indi isə türk lüğətində 111.000 söz var, bizdə isə bu rəqəm 105.000 neçəsə yadıma gəlmir. indi belə deyək, türk xalqı üstündə araşdırma aparılıb, və məlum olub ki, türk gəncləri günlük 300-400 sözdən istifadə edirlər. Əlbəttə, sizdə çox baxırsınız türk kino və dublajlarına ona görə azərbaycan dilini düz-əməlli bilmirsiniz və fikrinizi ifadə edə bilmirsiniz. Yəni məsələn kullanmak- istifadə etmək, işlətmək. Hərəsinin özünə görə işlənmə qaydası var, amma türkcə oxumaqdan, türkcəyə vaxt ayırmaqdan, bir çoxunuzun heç bizim "işlətmək" sözümüzün olduğu yadınıza düşmür. Bir çoxunuzda orda-burda mızlanırsınız dilimiz elə dilimiz belə.